Nagrody im. Karola Miarki
2011

Zofia Rozanow - emerytowany historyk sztuki i literat, autorka szeregu publikacji naukowych poszerzających wiedzę o zabytkach Częstochowy, ze szczególnym uwzględnieniem Klasztoru Jasnogórskiego, wieloletni badacz dziejów sztuki Jasnej Góry. Pracę tę podjęła jeszcze w trakcie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie w 1952 r. i dotąd ją kontynuuje. Zbliża się właśnie 60 – lecie jej nieprzerwanej pracy i badań nad Jasną Górą.

Jest emerytowanym pracownikiem Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, gdzie w latach 1955 – 1991 prowadziła działalność naukową i twórczą. Autorka monumentalnych dzieł o zabytkach Jasnej Góry: Skarby Kultury na Jasnej Górze (wyd. Interpress 1974 ) i Zabytki Sztuki Jasnej Góry. Architektura, rzeźba, malarstwo. (wyd. Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach 2009). Obie pozycje książkowe są zwieńczeniem wieloletniej, żmudnej pracy naukowej i stanowią pionierską próbę pełnego ogarnięcia obiektu Jasnej Góry, zespołu zabytkowego o unikatowym charakterze i nieprzerwanej ciągłości historycznej od XIV wieku aż do czasów współczesnych.

Zabytki Sztuki Jasnej Góry. Architektura, rzeźba, malarstwo, ostatnia publikacja Zofii Rozanow, jest wynikiem jej 40-letnich działań badawczych, żmudnych kwerend i niestrudzonego opracowywania kolejnych jasnogórskich tematów, prowadzonych najpierw w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, a finalizowanych już dla Wydawnictwa Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego. Publikacja jest niezwykła, bo powstała na osobistą prośbę kardynała Stefana Wyszyńskiego, który był niestrudzonym orędownikiem inwentaryzacji zabytków sztuki sakralnej w Polsce. To całościowe opracowanie obejmujące zasoby, wartość i rangę artystyczną zabytków Jasnej Góry, rysuje nowe możliwości opracowań tego typu wybitnych zabytków o niesłychanie bogatym zespole obiektów. Dzieło to, jak podkreśla autorka jest „w pewnym sensie fenomenem, bo Jasna Góra zachowała w całości prawie niezniszczony swój zasób z 600 lat i możliwość wydania inwentarza, który sztuka po sztuce, obiekt po obiekcie szczegółowo go omawia…”. Książka „jest – jak napisała w recenzji prof. dr hab. Ewa Chojecka – pierwszą pionierską próbą ogarnięcia całościowego obiektu Jasnej Góry, zespołu zabytkowego o unikatowym charakterze nieprzerwanej ciągłości historycznej, gdzie nawarstwiają się zjawiska artystyczne tematycznie i ideowo sprzężone, datujące się od XIV wieku do współczesności”. Album stanowi całościowe opracowanie obejmujące zasoby, wartość i rangę artystyczną zabytków Jasnej Góry. Zofia Rozanow określa swoją pracę jako nową propozycję badawczą dla historii sztuki polskiej.

Na opracowanie skarbów Jasnej Góry czekają jeszcze ruchome zabytki rzemiosła artystycznego Jasnej Góry, które wymagają osobnego opracowania i stanowią już kolejny przedmiot badań naukowych Zofii Rozanow.

Jej publikacje adresowane są nie tylko do osób zajmujących się zabytkami z racji wykonywanej profesji, ale także do wszystkich interesujących się kulturą narodową.

Zofia Rozanow jest niestrudzonym badaczem jasnogórskich zabytków, popularyzatorką wiedzy o nich, autorką poświęconych im książek, artykułów audycji radiowych i bohaterką programów telewizyjnych. Poza pracą naukową Zofia Rozanow prowadzi od 2006 roku audycje edukacyjne Tajemnice Świętej Twierdzy na antenie Radia Jasna Góra.

Badania naukowe zaowocowały publikacjami wnoszącymi cenny zasób informacji do stanu wiedzy o dziedzictwie kulturowym Częstochowy.

Całokształt działalności Zofii Rozanow w dziedzinie ochrony i promocji kultury, jej praca badawcza i publicystyczna zasługują w pełni na uhonorowanie Nagrodą im. Karola Miarki.

prof. dr hab. Idzi Panic
Historyk, wykładowca, pracownik naukowy Uniwersytetu Śląskiego

Urodzony w 1952 roku w Wodzisławiu Śląskim. Absolwent Liceum Ogólnokształcącego w Kietrzu. Studia historyczne w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, ukończone w 1976 r. z wyróżnieniem. W międzyczasie studia na kierunku prawa (nieukończone na rzecz studiów w zakresie języków klasycznych).

Droga naukowa i zawodowa:

  1. 1976–1981: Biblioteka Śląska Oddział Zabytkowy w Cieszynie. Do obowiązków zawodowych należało między innymi opracowywanie wielojęzycznego zasobu starodruków, inkunabułów i rękopisów z osiemnastowiecznej kolekcji księdza Jana Leopolda Szersznika. Kolekcja obejmuje materiały sięgające XIV wieku.
  2. 1980 – doktorat w Uniwersytecie Śląskim na podstawie rozprawy „Polityka króla Węgier Macieja Korwina wobec Polski”. Stan wojenny zniweczył opublikowanie rozprawy (braki papieru w wydawnictwach).
  3. 1981–1987: nauka języka łacińskiego w Liceach Ogólnokształcących nr 1 i nr 2 w Cieszynie oraz w Liceum Medycznym.
  4. 1983 – adiunkt na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie.
  5. 1992 - habilitacja w Uniwersytecie Wrocławskim na podstawie monografii „Historia osadnictwa w Księstwie Opolskim we wczesnym średniowieczu”, Katowice 1992, s. 195.
  6. 1994 – profesor Uniwersytetu Śląskiego.
  7. 1995 – publikacja monografii „Początki Węgier”. Katowice 1995 – publikacja była podstawą nadania tytułu naukowego profesora.
  8. 2000 – monografia „Ostatnie lata Wielkich Moraw”, publikacja była podstawą uzyskania w tymże roku stopnia naukowego profesora zwyczajnego.

Publikacje (wybór):

  • „Zachodniosłowiańska nazwa „Niemcy” w świetle źródeł średniowiecznych”. Katowice 2007,s.203.
  • „Studia z dziejów Skoczowa w czasach piastowskich”. Skoczów 2005, s. 223.
  • Panic I.: „Dzieje Górek Wielkich i Małych”. Górki Wielkie 2005, s. 381.
  • „Posloupnost tešinských Piastovců a Piastovén”. Český Tešin 2004. Wyd. Mestsky uřad Český Tešin, s. 36
  • „Początki Węgier. Polityczne aspekty formowania się państwa i społeczeństwa węgierskiego w końcu IX i w pierwszej połowie X wieku”. Wyd. 2. Cieszyn 2004, s. 205.
  • I. Panic: „Żory w czasach Przemyślidów i Habsburgów”. Żory 2002.
  • „Poczet Piastów i Piastówien cieszyńskich”. Cieszyn 2002.
  • „Rozwój przestrzenny Cieszyna w dobie piastowskiej”. Cieszyn 2001.
  • „Ostatnie lata Wielkich Moraw”. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2000, s. 239. Praca powstała w ramach Konkursu Grantów Komitetu Badań Naukowych.
  • „Żory we wczesnym średniowieczu. Z badań nad historią miasta”. Żory 2000.
  • „Początki Węgier. Polityczne aspekty formowania się państwa i społeczeństwa węgierskiego w końcu IX i w pierwszej połowie X wieku”, Cieszyn 1995, s. 188.
  • „Książę cieszyński Przemysław Noszak (*ok. 1332 + 1410). Biografia polityczna”, Cieszyn 1996, s. 107.
  • „Historia osadnictwa w Księstwie Opolskim we wczesnym średniowieczu”, Katowice 1992, s. 195.
  • „Zamek rybnicki”, Rybnik 1990, s. 76.
  • „Księstwo Cieszyńskie w średniowieczu”, Cieszyn 1988, s. 142.

Edycje źródeł:

  • Panic I.: „Urbarz cieszyńskiego klucza dóbr książęcych z 1646 roku”. Cieszyn 2005, s. 175.
  • „Opis powinności wałaskich z 1647 roku. Acta Historica Silesiae Superioris”. T. XV. Cieszyn 2004, s. 56. PTH Cieszyn.
  • „Urbarz Cieszyński z 1621 r.” Edidit I. Panic. Acta Historica Silesiae Superioris. T. XII. Cieszyn 2003, s. 141.
  • „Szkolne mowy gimnazjalne księdza Leopolda Jana Szersznika. Źródła do dziejów oświaty na Śląsku Cieszyńskim w dawnych wiekach”. Edidit I. Panic. Acta Historica Silesiae Superioris. T. XI. Cieszyn 2003.
  • „Ordynacja ziemska cieszyńska. Zbiór praw i porządków ziemskich Księstwa Cieszyńskiego”. Wyd. I. Panic. Acta Historica Silesiae Superioris. T. VIII. Cieszyn 2001. S. 56.
  • „Urbarz Cieszyński z 1577 r.” Wyd. I. Panic. Acta Historica Silesiae Superioris. T. IX. Cieszyn 2001, s. 128.]
  • „Dyplomatariusz Skoczowski. Kodeks dyplomatyczny miasta Skoczowa. Tak zwana księga Gorgosza”. Wyd. I. Panic. Acta Historica Silesiae Superioris. T. V. Cieszyn 1998.
  • „Historia Misji Towarzystwa Jezusowego w Białej”. Ediderunt et curaverunt I. Panic, J. Polak, transtulit I. Panic, B. Banot-Sowa, Bielsko Biała 1996, s. 219
  • „Sprawozdania wizytacyjne biskupów wrocławskich (z roku 1717). Dekanaty: cieszyński, frysztacki, frydecki, wodzisławski i bielski”, Acta Historica Silesiae Superioris, PTH Oddział Cieszyn, T. 1, Cieszyn 1994, s.212.

Redakcja:

  1. „Średniowiecze polskie i powszechne”, wraz z dr hab. Jerzym Sperką. T. 1- 4 Katowice 2001 – 2006.
  2. „Wieki Stare i Nowe”, wraz z M. W. Wanatowicz. T. 1-5. Katowice 2001–2007.
  3. „Pamiętnik Cieszyński”: T. 2 – 20. Cieszyn 1991–2005.

Inne przykładowo wymienione monografie autorskie:

  • „Zachodniosłowiańska nazwa „Niemcy” w świetle źródeł średniowiecznych”. Katowice 2007;
  • „Studia z dziejów Skoczowa w czasach piastowskich”. Skoczów 2005;
  • „Posloupnost tešinských Piastovců a Piastovén”. Český Tešin 2004;
  • „Żory pod rządami Przemyślidów i Habsburgów”. Żory 2002;
  • „Książę cieszyński Przemysław Noszak ok. 1332/1336 + 1410. Biografia polityczna”. Cieszyn 1996;
  • „Zamek rybnicki”, Rybnik 1990;
  • „Księstwo Cieszyńskie w średniowieczu”, Cieszyn 1988;
  • „Bielsko-Biała. Monografia miasta”, Bielsko-Biała 2010 ( redakcja naukowa IV tomów, autor tomu I).

Łącznie opublikował: 16 monografii autorskich, 10 tomów dokumentów łacińskich, niemieckich i czeskich z średniowiecza i czasów nowożytnych (w tym 2 z równoległym tłumaczeniem z języka łacińskiego), 125 artykułów naukowych oraz ponad 40 publikacji jako redaktor naukowy.
Wykłady zagraniczne: m. in. Uniwersytet Śląski w Ostrawie, w latach 1996–2000.
Praca zawodowa: pracownik naukowo-dydaktyczny Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego.
Funkcje: 2 kadencje dyrektor Instytutu Historii, ostatnie 2 kadencje (w latach 2002– 2008) wicedyrektor do spraw naukowych tegoż Instytutu. Od 1998 kierownik Zakładu Historii Średniowiecznej Uniwersytetu Śląskiego.

Zainteresowania badawcze:

  • Europa naddunajska we wczesnym średniowieczu
  • Migracje Słowian zachodnich
  • Procesy osadnicze na Śląsku
  • Historia Kościoła na Śląsku w średniowieczu
  • Górny Śląsk w średniowieczu ze szczególnym uwzględnieniem Księstwa Cieszyńskiego w czasach piastowskich

Przynależność do organizacji i stowarzyszeń naukowych:
Polskie Towarzystwo Historyczne: m. in. członek Zarządu Głównego w latach 1991– 1994; w latach 1989–1995 oraz 2006 –  prezes Oddziału PTH w Cieszynie.

Michał Lubina  

Michał Józef Lubina urodził się 25 maja 1944 roku w Katowicach. Ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej (1969) oraz studia podyplomowe w Centrum Studiów Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego Uniwersytetu Warszawskiego (1994/1995), a także Podyplomowe Studium Muzeologiczne na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000/2001).

Był konstruktorem, kierownikiem Zakładu Maszyn Prądu Stałego w Branżowym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Maszyn Elektrycznych w Katowicach, w którym pracował w latach 1968–1990. Autor około 25 publikacji z zakresu maszyn elektrycznych. W latach 1990–1998 był dyrektorem Biura Sejmiku Samorządowego Województwa Katowickiego, a w latach 1999–2008 dyrektorem Muzeum Miejskiego im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej. Członek Związku Górnośląskiego i Stowarzyszenia Rzeczników Patentowych.

Pisuje teksty literackie. Uzyskał I miejsce za tekst Ulica w Ogólnopolskim Konkursie Literackim „Ojcowizna – ojczyzna – ojczyzna ojczyzn” ogłoszonym przez Klub Inteligencji Katolickiej w Katowicach (1981), wyróżnienie Primus inter pares w konkursie „W hołdzie Janowi Pawłowi II” za wiersz Chrystus na Kaufhausie (Ruda Śląska 2006). Wydał tomik tekstów lirycznych Bagaże uczuć.

W 1990 roku był inicjatorem powołania w ramach Związku Górnośląskiego Wszechnicy Górnośląskiej. Została ona pomyślana jako płaszczyzna spotkań społeczności lokalnych Górnego Śląska z twórcami kultury, ludźmi nauki i oświaty. Uczestniczą w nich osoby zainteresowane historią i kulturą regionu, a z drugiej strony znawcy problemów kulturowych, społecznych i gospodarczych Górnego Śląska.
Od samego początku działalności Wszechnicy Michał Lubina starał się rozpoznawać ważne wyzwania społeczne i kulturalne w nowej rzeczywistości ustrojowej Polski — wszak były to nieomal pierwsze miesiące dopiero co odzyskanej wolności i demokracji. Dotąd odbyło się w ramach Wszechnicy Górnośląskiej 16 spotkań – konferencji naukowych. Wymienić je można w kolejności realizowania:

  • Inauguracja*,
  • Udział lwowian w życiu społecznym Górnego Śląska*,
  • Spuścizna kulturowa Czechów, Słowaków, Niemców i Żydów na Górnym Śląsku,
  • O idei regionalizmu,
  • Gwara śląska wczoraj i dziś,
  • Oblicza literackie Śląska*,
  • Dzieło Wojciecha Korfantego*,
  • Józef Lompa — dla Śląska i dla Polski*,
  • O umocnienie rodziny*,
  • Edukacja regionalna*,
  • Chóry na Górnym Śląsku*,
  • Wizerunki śląskiego harcerstwa w latach wojny i okupacji*,
  • Dziedzictwo kulturowe Rud w edukacji szkolnej,
  • Obraz powstań śląskich w sztuce*,
  • Muzea szkolne w edukacji regionalnej*,
  • Tożsamość regionalna.

Michał Lubina doprowadził do opublikowania dwunastu wydawnictw pokonferencyjnych (oznaczono je w wykazie gwiazdką).

Warto zaznaczyć, że konferencje organizowane były w Katowicach, Lublińcu, Rybniku, Gierałtowicach i w Rudach. Niewątpliwym sukcesem Wszechnicy jest nawiązanie współpracy z wieloma instytucjami i osobami.
Wystąpienia merytoryczne przygotowywali pracownicy naukowi wyższych uczelni z Katowic, Opola, Krakowa, Lublina, Poznania, Gdańska i Szczecina oraz wiele osób spoza uczelni, będących autorytetami w różnych dziedzinach.

Tematyka Wszechnicy jest tak pomyślana, aby w jak najszerszym zakresie mogła być wykorzystana w edukacji szkolnej. Szczególną uwagę poświęca się sprawom edukacji regionalnej, w tym jej teorii i praktyce.

Jako pracownik Sejmiku Samorządowego Województwa Katowickiego i członek Bractwa Myśli Bratniej Związku Górnośląskiego Michał Lubina doprowadził do wydania 12 pozycji książkowych dotyczących kultury.
Jest autorem ,,treści pojednania” na tablicy w katowickiej katedrze upamiętniającej 75. rocznicę III powstania śIąskiego. Był inicjatorem ufundowania w 1999 roku do westybulu Sali Sejmu Śląskiego tablicy poświęconej pamięci Konstantego Wolnego, Marszałka Sejmu I, II i III kadencji oraz powrotu figury Świętego Jana ewangelisty na ulicę św. Jana w Katowicach. W 1999 roku był współinicjatorem podjęcia przerwanych przed prawie 25 laty prac nad budową stacji Drogi Krzyżowej (rzeźby Zygmunta Brachmańskiego) w katowickiej katedrze.

Michał Lubina prowadzi działalność na rzecz rozwoju kultury i edukacji regionalnej Górnego Śląska. Był członkiem Rady Programowej Kongresu Kultury na Górnym Śląsku (1998) i osobą oddelegowaną przez Prezydium Sejmiku Samorządowego Województwa Katowickiego do jego organizacji. Członek Rady Edukacji Regionalnej przy Śląskim Kuratorze Oświaty w latach 1996–2001, członek Rady Muzeum Historii Katowic w latach 2002–2011. Zorganizował kilkadziesiąt spotkań dyskusyjnych z wybitnymi postaciami ze świata kultury i polityki, przygotowywanych przez Bractwo Myśli Bratniej Związku Górnośląskiego w latach 1995–2005.

Jego publikacje poświęcone kulturze zamieszczane są w wydawnictwach zwartych (np. w „Siemianowickim Roczniku Muzealnym”, wydawnictwach pokonferencyjnych różnych instytucji) i w czasopismach: w miesięcznikach „Śląsk”, i „Sejmik Samorządowy Województwa Katowickiego”, w „Gazecie Wyborczej”, „Dzienniku Zachodnim” i w „Gościu Niedzielnym”.

Będąc dyrektorem Muzeum Miejskiego im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej wraz z zespołem współpracowników, realizował statutowe zadania tej instytucji. Jest też autorem niektórych muzealnych przedsięwzięć. Należą do nich:

  • coroczna konferencja naukowa „Ruda Śląska. Tradycja i współczesność”, pomyślana jako zwieńczenie badań naukowych organizowanych przez Muzeum;
  • ożywienie współpracy ze szkołami, szersze włączenie Muzeum w proces dydaktyczny (realizacja zadań ogólnokulturowych i z zakresu edukacji regionalnej), propozycje oryginalnych form współpracy z młodzieżą;
  • odszukanie i dotarcie do plastyków profesjonalnych związanych z Rudą Śląską (na liście znajduje się obecnie ponad 30 nazwisk) i zintegrowanie tego środowiska, między innymi poprzez organizacje wystaw zbiorowych;
  • organizowanie wystaw, w tym także własnej wystawy „Wojciech Korfanty w zbiorach Michała Lubiny”;
  • organizowanie spotkań z wybitnymi osobowościami i osobistościami życia publicznego;
  • przygotowywanie 29 wydawnictw muzealnych, z których praktycznie wszystkie związane są z kulturą regionu;
  • organizowanie corocznych spotkań z różnymi środowiskami dla ożywienia współpracy (tzw. Urodziny Muzeum w kolejne rocznice powołania Muzeum Miejskiego);
  • budowanie kolekcji sztuki profesjonalnej, porcelany Huty Franciszka oraz rozbudowywanie kolekcji kart pocztowych;
  • Walentynkowe spotkania z poezją miłosną.

Otworzył Muzeum na współpracę z instytucjami pozarządowymi. Dużo uwagi poświęcił unowocześnieniu infrastruktury Muzeum Miejskiego.

Został uhonorowany: Srebrną Odznaką Honorową Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1983), Nagrodą im. Wojciecha Korfantego (1992), Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (1996), Medalem im. ks. dr. Jana Dzierżona Polskiego Związku Pszczelarskiego (2006), Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego (2008).

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice