Stosunki dwustronne Rzeczypospolita Polska - Republika Węgierska (RW)
oraz współpraca pomiędzy Województwem Śląskim a Borsod-Abauj-Zemplen

1. Współpraca polityczna

Dla Polski Węgry pozostają jednym z ważniejszych partnerów w Europie Środkowej, podobnie jak Polska dla Węgier. Minister SZ, W. Cimoszewicz 26 lutego 2003 r. udał się do Budapesztu z wizytą roboczą. W dniach 4-5 marca 2003 r. miała miejsce oficjalna wizyta prezydenta RP, A. Kwaśniewskiego na Węgrzech, który po raz drugi odwiedził Budapeszt w ramach wyszehradzkiego spotkania prezydentów (3 listopada). W dniu 20 listopada 2003 roku z oficjalną wizytą w Warszawie gościł premier RW, P. Medgyessy. Żywy dialog dwustronny potwierdzają także liczne rozmowy przeprowadzane przy okazji spotkań multilateralnych. Bardzo żywe są kontakty pomiędzy MSZ-ami obu państw, zwłaszcza na szczeblu konsultacji pomiędzy poszczególnymi departamentami (Ministrowie SZ RP i RW spotkali się bilateralnie 7 grudnia 2004r. w formule śniadania roboczego przy okazji szczytu ministrów SZ państw Grupy Wyszehradzkiej w Krakowie).
Do pierwszego bilateralnego spotkania Premierów RP i RW doszło przy okazji Marszu Żywych w Oświęcimiu (04.05.2005r.). Do kolejnego spotkania doszło przy okazji błyskawicznej wizyty roboczej Premiera RP, M.Belki w Budapeszcie (06.06.2005r.).

W zauważalny sposób, w ostatnich latach relacje dwustronne z Węgrami rozwijały się głównie w kontekście europejskim i regionalnym, to znaczy integracji z Unią Europejską i współpracy wyszehradzkiej. Coraz większego znaczenia nabiera również współpraca w dziedzinie polityki bezpieczeństwa, w tym relacje transatlantyckie. W relacjach bilateralnych nie ma żadnych kwestii otwartych.

W stosunkach polsko-węgierskich ciężar zainteresowań niewątpliwie przemieszcza się w kierunku zagadnień regionalnych czy wielostronnych i to właśnie te zagadnienia dominują ostatnio podczas spotkań dwustronnych. W przypadku relacji polsko-węgierskich dot. to głównie przyszłości Grupy Wyszehradzkiej i jej ew. roli w rozszerzonej Unii Europejskiej, polityki wschodniej, w tym relacji gospodarczych, a zwłaszcza napływu rosyjskiego kapitału do naszego regionu i polityki wizowej.

Akcesja obu krajów do Unii Europejskiej bez wątpienia otwarła nowy etap w relacjach polsko-węgierskich. Wiele czynników węgierskich uważa, że o ile trudno będzie wyeliminować odmienność położenia i optyki państwa, z jednej strony, małego i, z drugiej, dużego, to jednak istnieje także przynajmniej kilka płaszczyzn ewidentnej wspólnoty interesów (przyszłość polityk sektorowych UE, a zwłaszcza funduszy strukturalnych i spójności, problematyka wschodniego i południowo-wschodniego sąsiedztwa poszerzonej Unii, praktyczna integracja naszych państw w ramach systemu z Schengen, rozbudowa wewnętrznej infrastruktury transportowej oraz kooperacji społecznej w regionie, działania na rzecz rozwoju relacji transatlantyckich). Przyszłość pokaże, czy te lub inne tematy staną się faktycznie nowym motorem relacji bilateralnych i kooperacji grupowej w regionie. Przykład rywalizacji Warszawy i Budapesztu o pozyskanie siedziby Agencji ds. Ochrony Granic Zewnętrznych w żaden sposób nie rzutował i nie rzutuje na jakość i atmosferę wzajemnych stosunków. Podkreśla raczej odejście od historyczno-sentymentalnego wizerunku naszych państw na rzecz coraz bardziej pragmatycznej współpracy.

2. Stosunki pomiędzy Parlamentami i pozarządowe

Pozarządowe relacje polsko-węgierskie mają szczególny charakter. Dobrze układa się współpraca Sejmu RP i Zgromadzenia Narodowego RW, zwłaszcza na poziomie kierownictwa. W 2003 roku na Węgrzech gościł Marszałek Sejmu i Senatu, M.Borowski i L.Pastusiak (13. stycznia w ramach spotkania szefów parlamentów państw Grupy Wyszehradzkiej), a 28-29 października 2003 roku oficjalną wizytę w Warszawie złożyła przewodnicząca parlamentu RW, K.Szili.

Bardzo żywe są redefiniowane po 1989 r. kontakty samorządowe pomiędzy poszczególnymi regionami, miastami i województwami. Co ciekawe, kontakty te wynikają przede wszystkim z chęci współpracy gospodarczej (turystyka, wymiana handlowa, itp.) i w minimalnym stopniu wpływa na nie aktualna koniunktura polityczna. W kooperacji np. Warszawy i Budapesztu coraz intensywniej pojawia się przy tym wątek koordynowania stanowisk w obliczu konkretnych programów Unii Europejskiej.

3. Współpraca kulturalno-naukowa

Współpraca kulturalno-naukowa stanowi od dziesięcioleci jeden z obszarów bardzo intensywnych relacji pomiędzy Polską a Węgrami. Po okresie pewnego kryzysu w latach 80-tych oraz w pierwszej połowie lat 90-tych, gdy elity i szersze środowiska obu krajów orientowały się głównie na odtwarzanie limitowanych wcześniej relacji z Zachodem, od drugiej połowy ubiegłej dekady następuje wzmożenie wzajemnych kontaktów, chociaż - niestety - nadal w dosyć elitarnej formule.

Obecnie prowadzone są prace zmierzające do zakończenia negocjacji nad Umową między Rządami Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Węgierskiej o wzajemnym uznawaniu dokumentów o wykształceniu i stopniach naukowych.

4. Polonia na Węgrzech

Według spisu powszechnego z 2002 r., na Węgrzech zamieszkuje w sumie około 4.000 osób deklarujących przynależność do mniejszości polskiej oraz związek z polską kulturą i znajomość języka polskiego. W dniu 26 października 2002 r. odbyło się w Budapeszcie uroczyste otwarcie Domu Polskiego, który wrócił w ręce miejscowej Polonii w 1998 r. i został odremontowany m.in. dzięki środkom przyznanym przez Senat RP.

Na Węgrzech funkcjonują samorządy mniejszości narodowych, tak lokalne, jak i krajowe. Dzięki finansowaniu z budżetu państwa samorządy mniejszościowe mogą tworzyć placówki oświatowe, wydawać prasę, zakładać rozgłośnie radiowe i telewizyjne, tworzyć instytucje zajmujące się pielęgnowaniem tradycji. Ostatnie wybory do Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej miały miejsce 15 lutego 2003 r., w wyniku których powstało na Węgrzech ponad 50 polskich samorządów mniejszościowych.
5. Zarys historyczny i ramy prawne współpracy w układzie regionalnym polsko-węgierskim
Przed reformą administracyjną współpraca opierała się na podpisanym 20 grudnia 1993 roku "Porozumieniu o współpracy pomiędzy Województwem Katowickim i Borsod-Abauj-Zemplen". Ze względu na zadania Sejmiku jako reprezentanta interesów gmin wchodzących w skład województwa katowickiego, głównym kierunkiem współpracy, realizowanej w ramach porozumienia z 1993 roku, było uaktywnienie kontaktów międzygminnych, które zaowocowało podpisaniem umów o partnerskiej współpracy pomiędzy gminami polskimi i węgierskimi. Realizowana była także współpraca w zakresie turystyki, kultury, pomocy charytatywnej ( w związku z klęską żywiołową, jaką wyrządziła powódź w Polsce w lipcu 1997 strona węgierska oprócz pomocy materialnej i finansowej, zorganizowała również wypoczynek letni dla dzieci powodzian z okolic Raciborza).

Celem realizacji współpracy gospodarczej powołana została Komisja Mieszana ds. współpracy gospodarczej pomiędzy Województwem Katowickim i Borsod-Abauj-Zemplen ("Postanowienie o powołaniu Komisji Mieszanej do spraw współpracy gospodarczej pomiędzy województwem katowickim i BAZ" podpisane dnia 27 listopada 1996 w Miszkolcu).

Obecna współpraca opiera się na podpisanym 9 kwietnia 2001 roku w Katowicach "Porozumieniu o współpracy pomiędzy Województwem Śląskim a Borsod-Abauj-Zemplen". Artykuł 1 niniejszego porozumienia zakłada m.in. podejmowanie wspólnych działań w takich dziedzinach życia społecznego jak promocja, kultura, turystyka. W marcu 2004 strony podpisały "Deklarację o pogłębieniu współpracy w dziedzinie promocji i turystyki pomiędzy Borsod-Abauj-Zemplen a Województwem Śląskim" .

5.1 przedsięwzięcia w roku 2004

• luty 2004 - oficjalna wizyta delegacji BAZ w Katowicach z Przewodniczącą województwa Panią Ildiko Gyarfas na czele - omówienie wspólnych przedsięwzięć na rok bieżący i lata następne
• marzec 2004 - podpisanie "Deklaracji o pogłębieniu współpracy w dziedzinie promocji i turystyki pomiędzy Borsod-Abauj-Zemplen a Województwem Śląskim" w Miszkolcu
• marzec 2004 - udział strony węgierskiej w międzynarodowych targach turystycznych GLOB w Katowicach
• kwiecień 2004 - udział przedstawicieli Woj. Śląskiego w międzynarodowych targach turystycznych w Miszkolcu
• kwiecień 2004 - turystyczna wizyta studyjna po województwie Borsod-Abauj-Zemplen dla przedstawicieli biur podróży, dziennikarzy i tour-operatorów z Województwa Śląskiego celem zapoznania się z oferta turystyczną BAZ
• maj 2004 - udział dwóch przedstawicieli BAZ w organizowanej przez Województwo Śląskie konferencji nt. zrównoważonego rozwoju
• wrzesień 2004 - organizacja "Dni Województwa Śłąskiego w Borsod-Abauj-Zemplen"

5.2 przedsięwzięcia w roku 2005

Zgodnie z ustaleniami podjętymi podczas wizyty delegacji Borsod-Abaúj-Zemplén w dniach
3-5 luty br. w Katowicach współpraca pomiędzy regionami ma się koncentrować w głównej mierze na szeroko pojętej promocji regionu i turystyki. Przedsięwzięcia w roku 2005 będą dokładnym odwzorowaniem tych, które odbyły się w 2004 r. w województwie BAZ.

Tak więc w roku 2005 Województwo Śląskie przewidziano następujące przedsięwzięcia:

• marzec 2004 - udział przedstawicieli BAZ w międzynarodowych targach turystycznych GLOB w Katowicach.
• kwiecień 2004 - udział przedstawicieli Woj. Śląskiego w międzynarodowych targach turystycznych w Miszkolcu.
• kwiecień/maj 2004 - turystyczna wizyta studyjna po Województwie Śląskim dla przedstawicieli biur podróży, dziennikarzy i tour-operatorów z Borsod-Abauj-Zemplen celem zaprezentowania walorów turystycznych Województwa Śląskiego - przesunięta na grudzie 2005 celem zaprezentowania zimowych atrakcji turystycznych Beskidów.
• organizacja "Dni Borsod-Abauj-Zemplen w Województwie Śląskim" w listopadzie 2005 - w ramach których odbędą się imprezy kulturalne i gastronomiczne /trwają rozmowy z firmami gastronomicznymi zainteresowanymi wzięciem udziału w przedsięwzięciu/.

Dodatkowo podczas rozmów w Miszkolcu we wrześniu 2004 roku strony wyraziły chęć wymiany doświadczeń dotyczącą agroturystyki (czekamy na propozycje strony węgierskiej).
W dziedzinie współpracy gospodarczej strony uzgodniły wykonanie poprzez izby gospodarcze obu regionów badań dotyczących zainteresowania podmiotów gospodarczych współpracą bilateralną przesłano do RIG-u pismo wraz z protokołem z rozmów ze stroną węgierską). Miasta i gminy Województwa Śląskiego posiadające podpisane umowy bliźniacze z miastami i gminami w BAZ zostały powiadomione o istniejących możliwościach otrzymania dofinansowania na wspólne przedsięwzięcia z funduszy unijnych tj. fundusze dla miast bliźniaczych, Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG III C oraz środki przyznawane w ramach Funduszu Wyszehradzkiego. Analogiczną akcje przeprowadzono po stronie węgierskiej.

W dziedzinie współpracy kulturalnej strony wzajemnie wymieniły listę imprez kulturalnych w których możliwy byłby udział zespołów i artystów z regionów partnerskich na zasadzie wzajemności.

5.3 Propozycje współpracy na rok 2006

• kontynuacja uczestnictwa w imprezach wystawienniczych na Węgrzech i w Polsce - co roku strony uczestniczą w imprezach targowych, które odbywają się w Katowicach i w Miszkolcu (Targi Turystyczne GLOB w Katowicach oraz "Jedziemy w świat…" w Miszkolcu. Targi te zaliczane są do jednych z najważniejszych spośród tych, które odbywają się na Węgrzech. Zgodnie z ustaleniami podjętymi w poprzednich latach strony porozumienia zapewniają partnerowi powierzchnie targowe oraz pokrywają inne koszty ekspozycji.
• organizacja imprez z cyklu "Tydzień kuchni"
• organizacja studytours dla dziennikarzy regionalnych i touroperatorów
• współpraca w dziedzinie agroturystyki - wymiana doświadczeń
• wspólne szkolenia, staże dla osób zawodowo zajmujących się promocją turystyczną.

6. Miasta i gminy partnerskie

Główne dziedziny współpracy partnerskiej to: wymiana dzieci i młodzieży oraz współpraca kulturalna.

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice