Uwagi Marszałka Województwa Śląskiego do projektu NPR

Ze względu na specyfikę województwa śląskiego, propozycja utworzenia dodatkowego, siedemnastego Programu Operacyjnego Spójność i Konkurencyjność Regionów, niezależnego od 16 regionalnych programów operacyjnych i zarządzanego na szczeblu centralnym jest dla województwa bardzo niekorzystna.

Kluczową rolę w procesie rozwoju i sterowania rozwojem województwa śląskiego odgrywa Aglomeracja Górnośląska. Skupia ona aż 5 ściśle powiązanych ze sobą wielkich miast (pow. 200 tys. mieszkańców) oraz 9 średnich miast w bezpośrednim sąsiedztwie. Docelowo Aglomeracja liczyć będzie 24 miasta, co jeszcze bardziej zwiększy jej znaczenie w funkcjonowaniu całego regionu. Chodzi o jeden zwarty organizm aglomeracyjny decydujący w dużej mierze o dynamice oraz kierunkach rozwoju całego regionu. Również Bielsko-Biała i Częstochowa pełniące rolę regionalnych ośrodków w północnej i południowej częściach województwa są miastami dużymi.

Zakres 17 PO "Spójność i Konkurencyjność Regionów" rodzi niepokój, bowiem znaczna część decyzji dotyczących wyboru działań oraz kluczowych problemów rozwoju regionu i dużych miast - w tym Aglomeracji Górnośląskiej - będzie zapadać na szczeblu centralnym. Takie rozwiązanie doprowadzi do znacznego ubezwłasnowolnienia władz regionalnych oraz lokalnych i odbierze im zdolność do zarządzania rozwojem województwa. Ponadto, samorząd województwa zostanie w znacznym stopniu pozbawiony możliwości podejmowania decyzji dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, gdyż obszary te będą korzystać z pomocy w ramach programu operacyjnego Rozwój Obszarów Wiejskich.

A zatem, taki układ programów operacyjnych pozostawia w gestii samorządu regionu tylko niewielką część środków przeznaczonych na rozwój miast i obszarów wiejskich w ramach NPR. Decyzyjność władz regionu ograniczona zostanie jedynie do działań "drobnych". Decyzje dotyczące działań kluczowych podejmowane będą na szczeblu centralnym, co z racji ograniczonej znajomości specyfiki i niepowtarzalnych potrzeb regionu podważa możliwość efektywnego wdrażania NPR na szczeblu województwa. Samorząd województwa śląskiego nie aprobuje takiego rozwiązania.

W projekcie NPR a także podczas rozlicznych konferencji, debat i konsultacji wspomina się o przeznaczeniu ok. 50% środków na działania regionalne i ok. 50% na działania sektorowe. Sformułowanie to jest wielce nieprecyzyjne i zaciemnia faktyczne proporcje podziału. Programy operacyjne współpracy przygranicznej i terytorialnej oraz program "spójność i konkurencyjność regionów" będą przecież zarządzane centralnie, gdy tymczasem działania realizowane w ich ramach uznano niesłusznie za regionalne. Z ogólnej kwoty ok. 114 mld euro środków publicznych przeznaczonych na programy operacyjne, jedynie 28 mld euro zostanie rozdysponowane poprzez programy regionalne. Kwota ta stanowi zatem niecałe 25% i nie może satysfakcjonować samorządu województwa.

Z niepokojem odnotowujemy również fakt, iż umożliwienie tworzenia programów operacyjnych finansowanych łącznie z EFS i EFRR pozostaje nadal jedynie postulatem strony polskiej i pozostaje w sprzeczności z projektowanymi rozporządzeniami UE. Warto zauważyć, iż proponowany system realizacji NPR w żaden sposób nie uwzględnia sytuacji, w której wniosek o "wielofunduszowość" może zostać odrzucony. Należałoby zatem stworzyć rozsądną alternatywę w postaci systemu realizacji opartego o programy jednofunduszowe, tak aby potencjalnie niekorzystna decyzja KE nie spowodowała ogromnego zamieszania oraz pospiesznej i chaotycznej realokacji środków. Szczególnie niekorzystnym scenariuszem z punku widzenia interesów regionu byłaby konieczność ograniczenia się do jednego funduszu w ramach programu operacyjnego i tym samym stworzenie pretekstu do jeszcze większej redukcji środków przeznaczonych na RPO, np. do 23,8 mld euro (EFRR + krajowe dofinansowanie) czyli niecałych 21% środków publicznych na realizację NPR.

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice