Otwarcie Panteonu uświetniło setną rocznicę powrotu Śląska do Macierzy 19 czerwca oficjalnie otwarto Panteon Górnośląski – instytucji, która jest prawdziwym kompendium wiedzy o postaciach tworzących przez dekady oblicze regionu. Uroczystości zbiegły się z obchodami setnej rocznicy powrotu części Górnego Śląska do Macierzy, będącego rezultatem trzech Powstań Śląskich oraz uczczeniem po raz pierwszy w historii – Narodowego Dnia Powstań Śląskich, który przypada 20 czerwca.

Niedzielne uroczystości poprzedziła msza święta w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach, gdzie po południu już oficjalnie otwarto Panteon Górnośląski. W mszy uczestniczył premier RP Mateusz Morawiecki, który wcześniej miał okazję zwiedzić Panteon. W samym otwarciu uczestniczyli m.in. marszałek województwa Jakub Chełstowski, metropolita katowicki abp Wiktor Skworc, minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński, poseł do Parlamentu Europejskiego Jadwiga Wiśniewska oraz liczne grono parlamentarzystów i samorządowców.

- To wielki dzień dla Polski, wielki dzień dla Śląska i jego mieszkańców. Świętujemy stulecie powrotu naszych ziem do Macierzy, celebrujemy Narodowy Dzień Powstań Śląskich i jednocześnie po raz pierwszy przekraczamy próg miejsca, w którym poprzez historyczne postaci splata się historia naszego regionu. Historia bez wątpienia trudna, bo przecież Śląska przez wieki w granicach Polski nie było, a jednak finalnie dla nas szczęśliwa, jednak nie wolno nam nigdy zapomnieć, że było to okupione krwią i trudem narodowowyzwoleńczych zrywów. Trzecie z Powstań Śląskich było tym momentem, gdy nasi przodkowie mogli cieszyć się z przyłączenia do Rzeczpospolitej. Radości z przynależności do Ojczyzny. Panteon Górnośląski jest swoistą lekcją historii. Przenosi nas nie tylko daleko w przeszłość, ale przybliża także do teraźniejszości. Bez ludzi, którzy tę historię tworzyli, nie byłoby dzisiejszego Województwa Śląskiego – prężnego, silnego i ciągle się rozwijającego. Nie byłoby wolnej Polski. Składam dziś hołd wszystkim, którzy przez dekady, do tego się przyczynili. Jesteśmy im winni pamięć i wieczny szacunek – podkreślił marszałek Jakub Chełstowski.

- Realizacja Panteonu była marzeniem, ale marzeniem dodajmy, bardzo ambitnym. Pokazaliśmy jak ważny jest to projekt dla naszego województwa. Przekuliśmy słowa w czyny. Panteon to patriotyzm jutra, o którym mówił Prezydent RP Lech Kaczyński. To będzie miejsce inspiracji otwarte na wszystkie środowiska – zaakcentowała poseł do PE Jadwiga Wiśniewska.

Panteon Górnośląski to opowieść o ostatnich 100 latach historii Górnego Śląska napisana poprzez sylwetki i osiągnięcia najważniejszych postaci „stąd” – powstańców śląskich, ofiar totalitaryzmów, ludzi Kościoła oraz wybitnych przedstawicieli nauki, kultury i sportu. Panteon powstał w 2020 r. i jest prowadzony przez Województwo Śląskie, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Archidiecezję Katowicką oraz Miasto Katowice jako wspólna instytucja kultury. Mieści się w katowickiej Archikatedrze Chrystusa Króla, która jest swoistym pomnikiem upamiętniającym powrót Górnego Śląska do odradzającej się Polski po ponad 600 latach panowania czeskiego, austriackiego i niemieckiego. Przedstawione w Panteonie postaci i ich biografie są narratorami w tej podróży przez dekady historii. Jego rolą jest upowszechnianie wiedzy z zakresu historii XX i XXI wieku. Ekspozycje umieszczono na ponad 2 tys. metrów kwadratowych.

Wybrano podziemia katowickiej katedry ponieważ były to bardzo ciekawe architektoniczne przestrzenie, które przez dziesięciolecia nie były wykorzystywane, a są zlokalizowane w centrum Katowic w reprezentacyjnym budynku wpisanym na listę Pomników Historii. Zamiarem metropolity katowickiego arcybiskupa Wiktora Skworca, który jest pomysłodawcą utworzenia Panteonu, było stworzenie przestrzeni, która będzie łączyć ludzi.

- Bóg przemawia naturą, człowiek odpowiada kulturą. Panteon jest formą działania dla dobra wspólnego. Pamięcią przeszłości i wydobywaniem z niepamięci postaci dla Śląska znamiennych, a z różnych powodów przez dekady pomijanych. Choć bez wielu z nich nie mielibyśmy współczesnego Śląska. Panteon ma pełnić przede wszystkim funkcję społeczną – podkreślił metropolita katowicki abp Wiktor Skworc.

W pierwszej kolejności, po konsultacjach z  Radą Programową Panteonu Górnośląskiego postanowiono wybrać część osób spośród zaprezentowanych w publikacji „Leksykon Panteonu Górnośląskiego” pod red. Aleksandry Kłos-Skrzypczak i ks. Henryka Olszara. Dodatkowo, aby dotrzeć do nowych środowisk, zorganizowano sympozjum medyczne i architektoniczne, podczas których przedstawiciele tych środowisk wyłonili swoich kandydatów i  kandydatki. Dołączyły tym samym takie osoby jak: Anna Kozub, Maria Kujawska czy Józef Rostek.

- Od chwili powstania Panteonu otrzymaliśmy również pisma od różnych instytucji, stowarzyszeń, organizacji lub osób prywatnych, które przedstawiły nam interesujące osoby warte upamiętnienia. Dzięki temu wprowadziliśmy np. postać Sławomira Skrzypka – prezesa NBP w latach 2007-2010, kardiochirurga Zbigniewa Religi czy rzeźbiarza ekumenicznego Jana Hermy. Chcę jeszcze raz bardzo mocno podkreślić – Panteon Górnośląski jest zbiorem otwartym i będzie systematycznie powiększany – mam nadzieję, że z zaangażowaniem różnych środowisk i grup, na co liczymy – wyjaśnia Ryszard Kopiec, dyrektor Panteonu Górnośląskiego.

W ramach niedzielnych obchodów Narodowego Dnia Powstań Śląskich i powrotu części Górnego Śląska do Macierzy odbył się także Bieg Bohaterów z metą na Skwerze Powstań Śląskich w Parku Śląskim, w którym wzięło udział ponad 2 tysiące uczestników.