Oba regiony – przez lata mocno utożsamiane z przemysłem ciężkim – będą wzajemnie się wspierały w procesie transformacji. Dziś w Sali Marmurowej Gmachu Sejmu Śląskiego popisano umowę, wedle której obydwie strony będą realizowały wspólne projekty i wymieniały się doświadczeniami.

- Na pewno wspólnym mianownikiem dla obu regionów jest sprawiedliwa transformacja. Dużo pod tym względem łączy nasze województwo z Krajem Morawsko-Śląskim. Nasze korzenie gospodarcze tkwią w przemyśle ciężkim. Można powiedzieć, że właściwie przez dziesiątki lat ich wizerunek był kreślony według stereotypu górniczych szybów i dymiących kominów. Sprawiedliwa transformacja to poszanowanie etosu pracy przy czym łączy się z nowoczesnymi technologiami, edukacją i przede wszystkim ekologią. Nasze regiony przed takim wyzwaniem dziś stoją, przy czym strona czeska już przyszłym roku kończy eksploatację złóż węgla, jednak ten proces u naszych południowych sąsiadów rozpoczął się dekadę wcześniej. Komisja Europejska promuje dobre projekty transgraniczne, a bliskość i sąsiedztwo z Krajem Morawsko-Śląskim sprawia, że można przynajmniej część z nich realizować wspólnie, wymieniać się przy tym doświadczeniami. Aktywizacja terenów poprzemysłowych, ich zagospodarowanie są dla obu stron priorytetem. Zresztą rozmawialiśmy o tym jeszcze przed podpisaniem porozumienia, które jest właściwie dopełnieniem naszych wspólnych założeń. W ten sposób możemy osiągnąć więcej. – podkreślił marszałek Jakub Chełstowski.

Umowa bazuje na dotychczasowym porozumieniu o współpracy podpisanym w Ostrawie 21 listopada 2001 roku. Obecnie oba regiony są włączone do platformy europejskiej CRIT (Coal Regions in Transition). Dlatego współpraca w nowym wymiarze będzie dotyczyła przede wszystkim gospodarki w obszarze jej innowacji, rozwoju biznesu, restrukturyzacji przemysłu ciężkiego, nowej energetyki, ochrony środowiska, w szczególności w kontekście poprawy jakości powietrza i rekultywacji terenów pogórniczych. Wspólne projekty będą realizowane również w takich dziedzinach jak transport i komunikacja, administracja samorządowa, kultura, nauka, oświata, edukacja, turystyka, sport i rekreacja, zatrudnienie i sprawy społeczne i wzajemna promocja regionów. Regiony będą także nawzajem się promować. Kolejnym etapem ma być włączenie do współpracy instytucji z otoczenia biznesu, w szczególności agencji rozwoju. Po stronie czeskiej będą to: Morawsko-Śląskie Centrum Innowacji, Morawsko-Śląskie Inwestycje i Rozwój, Morawsko-Śląskie Centrum Energetyczne i MSPakt. Nasze województwo będą reprezentować: Śląski Fundusz Rozwoju, Fundusz Górnośląski, Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Główny Instytut Górnictwa. Ivo Vondrak, hejtman Kraju Śląsko-Morawskiego podkreślił, że oba regiony mają podobne problemy. Swoją regionalną gospodarkę do tej pory opierały na przemyśle ciężkim.

- Byliśmy pod tym względem liderami, dziś w tej polityce musi dokonać się zmiana. Odchodzimy od przemysłu, a zbliżamy się ku ekologii. Wymaga od nas tego Unia Europejska i warunki Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Musimy zastanowić się jak terenom pogórniczym, poprzemysłowym dać drugie życie i przekształcić je w miejsca ponownego użytkowania – powiedział Ivo Vondrak.

Ivan Jestřáb, ambasador Czech w Polsce komplementował wzajemną współpracę transgraniczną.

– Południe jest aktywne, tu życie społeczne i gospodarcze się rozwija. Pandemia nieco zachwiała tą dynamiką, więc tym bardziej się cieszę, że teraz ta współpraca przyspieszy i szybko przełoży się na efekty. Stanowimy dla innych dobry przykład – podkreślił Ivan Jestřáb.

Po południu w Muzeum Śląskim odbyła się debata poświęcona wykorzystania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Wzięli w niej udział, marszałek Jakub Chełstowski i wicemarszałek Wojciech Kałuża. Stronę czeską reprezentowali: hejtman Ivo Vondrak oraz Zdeněk Karásek, radny Kraju Morawsko-Śląskiego, pełnomocnik hejtmana ds. RE:START i transformacji

- Kryzys, jaki dotknął górnictwo pod koniec ubiegłego stulecia, był ogromnym szokiem dla władz i mieszkańców regionu. Wejście do Unii Europejskiej pomogło nam stawić czoła zmianom i jednocześnie przygotować się na przyszłość, w której węgla już nie ma. Właściwym sposobem poradzenia sobie z tymi zmianami jest wspieranie rozwoju innowacji, cyfryzacji i nowych umiejętności. Z perspektywy czasu, uważam, że obraliśmy dobry kierunek rozwoju. Większość mieszkańców naszego regionu była zatrudniona w sektorze przemysłu ciężkiego. Obecnie te branże związane z technologiami informacyjnymi i produkcją pojazdów zatrudniają taką samą liczbę osób co przemysł stalowy, dzięki czemu możemy zapewniać naszym mieszkańcom ciekawe oferty pracy – mówił hejtman Ivo Vondrak.

Zdeněk Karásek zaakcentował, że fundusze europejskie w znacznym stopniu przyczyniają się do podnoszenia jakości życia w Kraju Morawsko-Śląskim. Najważniejsze projekty są realizowane w takich dziedzinach jak transport, usługi socjalne, opieka zdrowotna, nauka, badania i innowacje. Gdyby nie wsparcie finansowe ze środków UE, wiele z nich nie doszłoby do skutku lub byłyby realizowane znacznie wolniej i na mniejszą skalę. Dla przykładu, ponad 228 mln euro przeznaczono na budowę ośrodków badawczych w takich dziedzinach jak energia, środowisko i superkomputery. Program RE:START ma na celu zaspokojenie szczególnych potrzeb regionów górniczych w okresie transformacji. Ciekawy jest realizowany przez stronę czeską projekt „Krajobraz po wydobyciu” wykorzystujący potencjał terenów, które ucierpiały wskutek wydobycia węgla.

Projekt o zbliżonym charakterze – jak przypomniał podczas debaty marszałek Jakub Chełstowski – opracowywany jest także przez Województwo Śląskie we współpracy z Głównym Instytutem Górnictwa. Tereny pogórnicze są krok po kroku badane i analizowana jest ich przydatność pod kątem ponownego wykorzystania – czy to pod nową formę działalności gospodarczej lub z pożytkiem dla tzw. przemysłu czasu wolnego. Podczas debaty zaakcentowano, że Śląskie pod kątem transformacji mocno będzie wspierać małe i średnie przedsiębiorstwa, edukację, ekologię oraz Parki Technologiczne. Odejście od węgla nie będzie jednak procesem łatwym. W sektorze, włącznie z branżą okołogórniczą zatrudnionych jest ponad 200 tys. osób.

Spotkania zakończyło wspólne zwiedzanie Muzeum Śląskiego, Parku Śląskiego i Stadionu Śląskiego. Podpisaniu umowy o współpracy towarzyszył występ Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”.